Mayalar Piramit İnşa Etti, Modern İnsan Depreme Dayanıklı Bina Yapmakta Neden Zorlanıyor?
Tarih boyunca kullanılan matematik sistemleri yalnızca sayı üretme aracı değil, aynı zamanda bir medeniyetin bilimsel seviyesi, doğayla kurduğu ilişki ve mühendislik kapasitesinin yansıması olmuştur. Bu noktada çarpıcı bir soru karşımıza çıkıyor:
Mayalar, kullandıkları matematik sistemiyle devasa ve hâlâ ayakta duran piramitler inşa ederken; modern insan neden bugün depreme dayanıklı bina yapma konusunda ciddi sorunlar yaşıyor?
Bu makale, Maya matematik sistemi ile modern matematik anlayışını karşılaştırarak, “bilimde ilerleme” kavramını sorgulayan analitik ve provokatif bir bakış sunmaktadır.
Mayaların Kullandığı Matematik Sistemi Nasıldı?
Yirmilik (Vigesimal) Sayı Sistemi
Mayalar, günümüzde kullanılan onluk (desimal) sistemden farklı olarak yirmilik sayı sistemini kullanıyordu. Bu sistem yalnızca sayma amacıyla değil; astronomi, mimari ve takvim hesaplamalarında da aktif biçimde uygulanıyordu.
Bu matematiksel yapı, doğrudan insan vücudu (el ve ayak parmakları) üzerinden şekillenmiş ve doğayla uyumlu bir mantık üzerine kurulmuştu.
Sıfırı Kullanan İlk Medeniyetlerden Biri
Mayalar, sıfır kavramını bağımsız bir sayı olarak kullanan ilk uygarlıklardan biri olarak kabul edilmektedir. Bu durum, soyut düşünme ve ileri matematiksel farkındalık açısından son derece kritiktir.
Sıfırın bilinçli kullanımı olmadan:
karmaşık takvimler
astronomik döngü hesapları
büyük ölçekli mühendislik projeleri
gerçekleştirilemezdi.
Maya Piramitleri: İlkel Araçlarla Üstün Mühendislik
Depreme Dayanıklı Taş Yapılar
Maya piramitlerinin büyük bölümü aktif deprem bölgelerinde yer almasına rağmen yüzyıllardır ayakta kalmıştır. Bunun nedeni:
esnek taş dizilimi
harçsız ama kilitli yapı sistemi
ağırlığın dengeli dağıtılması
Modern betonarme yapılardan farklı olarak, bu yapılar kırılmak yerine hareket edebilen bir mantıkla tasarlanmıştır.
Matematik, Astronomi ve Mimari Uyumu
Maya yapıları yalnızca estetik değil; aynı zamanda astronomik olaylarla hizalıdır. Gündönümleri, ekinokslar ve gezegen döngüleri mimariye matematiksel hassasiyetle entegre edilmiştir.
Bu durum, matematiğin soyut bir disiplin değil, doğrudan fiziksel dünyaya uygulanabilir bir araç olarak kullanıldığını göstermektedir.
Modern Dünyanın Kullandığı Matematik Sistemi
Onluk Sistem ve İleri Matematik
Bugünün dünyası;
diferansiyel denklemler
lineer cebir
istatistik
sayısal analiz
üzerine kurulu son derece gelişmiş bir matematik altyapısı kullanmaktadır. Teorik olarak modern matematik, Maya matematiğinden çok daha kapsamlıdır.
Sorun Matematikte mi, Uygulamada mı?
Peki o zaman şu soru kaçınılmaz hale gelir:
Madem modern matematik bu kadar gelişmiş, neden depreme dayanıklı bina yapmakta zorlanıyoruz?
Cevap matematikte değil; ekonomik baskılar, yanlış mühendislik uygulamaları, denetimsizlik ve doğadan kopuk tasarım anlayışında yatmaktadır.
Mayalar mı Daha İleriydi, Biz mi?
Bilgi Seviyesi mi, Bilgiyle Kurulan İlişki mi?
Mayalar, sahip oldukları sınırlı matematik araçlarını:
doğayla uyumlu
uzun vadeli
toplumsal faydayı önceleyen
bir anlayışla kullandı.
Modern insan ise çok daha gelişmiş matematiksel bilgiye sahip olmasına rağmen, bu bilgiyi çoğu zaman kısa vadeli kazanç ve hız uğruna yanlış kullanmaktadır.
Bu nedenle mesele “kim daha ileriydi” sorusundan ziyade şudur:
Kim matematiği daha bilinçli kullandı?
Antik Bilgelik mi, Modern Bilim mi?
Bu karşılaştırma, modern bilimi küçümsemek değil; aksine antik uygarlıkların bilimsel ciddiyetini yeniden değerlendirmek için yapılmalıdır.
Mayalar bizden daha gelişmiş teknolojiye sahip olmayabilir; ancak matematik, mühendislik ve doğa arasındaki dengeyi bizden çok daha iyi kurdukları açıktır.
Sonuç: Gerçek İlerleme Nedir?
Mayaların matematik sistemi, modern matematikten daha gelişmiş değildi. Ancak:
daha sürdürülebilir
daha doğa uyumlu
daha uzun ömürlü
sonuçlar üretmiştir.
Gerçek ilerleme, daha karmaşık denklemler yazmak değil; yazılan denklemleri insan ve doğa yararına doğru uygulayabilmektir.
“Sorun matematikte mi, bizde mi?”
