Yakın Tarih Neden Hâlâ Yazılıyor? Anlatılamayan Gerçekler Ve Sessiz Boşluklar

Yakın Tarih Neden Hâlâ Yazılıyor?

Anlatılamayan Gerçekler, Sessiz Boşluklar ve Zamanın Henüz Açmadığı Dosyalar

Yakın tarih garip bir paradoks taşır: Olan biten herkesin gözü önünde gerçekleşmiştir, ancak anlamı hâlâ net değildir. Arşivler vardır ama kapalıdır. Tanıklar vardır ama çelişkilidir. Belgeler vardır ama bağlam eksiktir. İşte bu yüzden yakın tarih, bitmiş bir hikâye değil; hâlâ yazılan bir metindir.

Bu yazı, “bize yalan söylendi mi?” gibi kolay bir soruya kaçmadan, daha rahatsız edici bir yere bakar:

Bilim ve tarih, yakın dönemde bize neyi söyleyemedi — ya da söyleyemediği için neyi erteledi?

Yakın Tarih Nedir ve Neden Tamamlanmış Sayılmaz?

Yakın Tarihin Tanımı

Genel kabulde yakın tarih, son 100–150 yıllık dönem olarak ele alınır. Bu dönem;

• dünya savaşlarını,
• sınırların yeniden çizilmesini,
• modern bilimin kurumsallaşmasını,
• kitle iletişim araçlarının doğuşunu kapsar.

Sorun şudur: Bu dönemin aktörleri ve sonuçları hâlâ hayatımızın içindedir. Bu nedenle yakın tarih, soğukkanlı bir mesafeyle yazılamaz.

Mesafe Olmadan Tarih Yazılır mı?

Tarih, zaman ister. Zaman ise yalnızca olayların üzerinden geçmesini değil;

• duyguların sönmesini,
• güç ilişkilerinin değişmesini,
• belgelerin serbest kalmasını sağlar.

Yakın tarihte bu koşulların hiçbiri tam olarak oluşmaz. Bu yüzden tarihçi, çoğu zaman şunu yazmak zorunda kalır:

“Şu an anlatılabilir olan budur.”

Bilim Yakın Tarihte Neyi Seçmek Zorunda Kaldı?

Hız Baskısı ve Kesinlik İhtiyacı

Yakın tarih, bilim için de zorlu bir alandır. Çünkü:

• krizler hızlı çözüm ister,
• toplum kesin cevap bekler,
• belirsizlik kaos üretir.

Bu ortamda bilim, çoğu zaman en güvenli ve işe yarayan açıklamayı öne çıkarır. Alternatif yorumlar yanlış olduğu için değil; zamansız bulunduğu için geri planda kalır.

Paradigma Sorunu

Bilimsel paradigmalar, dünyayı anlamamızı sağlar; ama aynı zamanda sınırlar çizer. Yakın tarihte bu sınırlar daha katıdır. Çünkü paradigma değişimi;

• ekonomik,
• politik,
• toplumsal sonuçlar doğurur.

Bilim yalan söylemez. Ancak her şeyi aynı anda da söyleyemez.

Tarih Neden Susmak Zorunda Kalır?

Açılmayan Arşivler Gerçeği

Yakın tarihin en büyük problemi şudur: Belgeler vardır ama erişim yoktur.

• “Gizli” ibaresi
• “Ulusal güvenlik” gerekçesi
• “Zamanı gelmedi” notları

Bu belgeler, olayların yanlış olduğunu değil; henüz konuşulamayacağını gösterir.

Kazananlar, Kaybedenler ve Anlatı

Yakın tarih, tarafsız bir boşlukta yazılmaz. Güç dengeleri, anlatının sınırlarını belirler. Bu durum, bilinçli bir manipülasyon olmak zorunda değildir; çoğu zaman yapısal bir zorunluluktur.

Asıl Rahatsız Edici Soru

Burada durup şu soruyu sormak gerekir:

Yakın tarih bize olanı mı anlatıyor, yoksa o an anlatılması mümkün olanı mı?

Bu soru, ne bilimi ne tarihi suçlar. Ancak şunu kabul ettirir:

Bilgi, her zaman tam değil; zamanla tamamlanır.

İnsanlık Bu Durumda Ne Yapmalı?

Yakın tarihin hâlâ yazılıyor olması bir kriz değil; bir uyarıdır.

İnsanoğlu şunları yapmak zorunda:

• Kesinlik arzusunu sorgulamak
• “Henüz bilmiyoruz” cümlesini kabul etmek
• Mit, anlatı ve resmi tarih arasındaki boşluklara bakmak

Çünkü çoğu zaman gerçek, en yüksek sesle söylenen yerde değil; sessiz kalan alanlarda saklıdır.

Sonuç: Bitmeyen Bir Metnin İçindeyiz

Yakın tarih tamamlanmadı çünkü:

• etkileri sürüyor,
• belgeleri açılmadı,
• sonuçları henüz yaşanıyor.

Belki de bu yüzden asıl soru şudur:

Yakın tarih neden hâlâ yazılıyor değil; biz neden hâlâ kesin cevaplar bekliyoruz?